Ο νους δεν είναι ενα δοχείο που πρέπει να γεμίσει, αλλά μια φλόγα που πρέπει να ανάψει
Υπάρχουν προφητικά όνειρα ;
Γράφει ο Φοίβος Καλφόπουλος
Το έργο και η προσφορά του Καρλ Γιούνγκ είναι αδιαμφισβήτητα πολύπλευρο και δεν θα μπορούσε να αναλυθεί μέσα από ένα άρθρο.
Στην επαγγελματική του πορεία σαν ψυχολόγος ήρθε αντιμέτωπος με διαφορές περιπτώσεις ασθενών του , που φλέρταραν με τα σύνορα της λογικής. Ο ίδιος βέβαια γνώριζε πως η λογική είναι εργαλείο του συνειδητού εγώ και δεν μπορεί να ερμηνεύσει τους μηχανισμούς του ασυνείδητου μέρους του εγκεφάλου που λειτουργεί με διαφορετικά πρότυπα.
Ο Γιουνγκ έδινε στα όνειρα κυρίως αντισταθμιστική λειτουργία .
Η υπόθεση αυτή σημαίνει ότι το όνειρο είναι ένα φυσιολογικό ψυχικό φαινόμενο , μέσα από το οποίο διαβιβάζονται στη συνείδηση οι ασυνείδητες αντιδράσεις ή οι αυθόρμητες παρορμήσεις.
Πολλά όνειρα μπορούν να ερμηνευτούν με τη βοήθεια του ονειρευτή , ο οποίος εκθέτει την ίδια στιγμή τόσο τους συνειρμούς όσο και το συμφραζόμενο της ονειρικής εικόνας με την οποία μπορούμε να εξερευνήσουμε τη κάθε πλευρά του.
Όταν όμως ερχόμαστε αντιμέτωποι με όνειρα αγχωτικά ή όνειρα με μεγάλη συγκινησιακή φόρτιση , οι προσωπικοί συνειρμοί που προτείνει ο ονειρευτής δεν αρκούν κατά κανόνα για μία ικανοποιητική ερμηνεία.
Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να λάβουμε υπόψη το γεγονός που πρώτος παρατήρησε και σχολίασε ο Φρόιντ ότι βρίσκουμε μέσα στα όνειρο στοιχεία που δεν είναι ατομικά και δεν μπορούν να προέρχονται από τη προσωπική εμπειρία του ονειρευτή. Αυτά τα στοιχεία ο Φρόιντ τα ονομάζει αρχαϊκά κατάλοιπα , μορφές δηλαδή που δεν μπορεί να εξηγήσει κανένα συμβάν της ζωής του ατόμου , μορφές που φαίνεται πως είναι έμφυτες , αρχέγονες και αποτελούν κληρονομιά του ανθρώπινου πνεύματος.
Η άποψη του Φρόιντ για τα αρχαϊκά κατάλοιπα όσο και του Γιουνγκ που τα ονόμασε αρχέτυπα αντικρούστηκε όπως ήταν αναμενόμενο απο αρκετούς ψυχολόγους.
Αναφέρει ο Γιούνγκ στο μνημειώδες έργο του : Ο άνθρωπος και τα σύμβολα του
Θυμάμαι πολλούς που ήρθαν να μ' επισκεφθούν επειδή αναστατώθηκαν από κάποιο όνειρο που είδαν, οι ίδιοι , ή τα παιδιά τους. Δεν ήταν σε θέση να καταλάβουν τίποτα. Κι αυτό , γιατί τα όνειρα περιείχαν εικόνες , την πηγή των οποίων δεν μπορούσαν να βρουν στις αναμνήσεις τους , ή δεν ήταν σίγουροι πως δεν τις είχαν μεταβιβάσει στα παιδιά τους. Ωστόσο μερικά απο τα άτομα αυτά ήταν εξαιρετικά καλλιεργημένα. Ανάμεσα τους , μάλιστα , υπήρχαν και ψυχίατροι.
Θυμάμαι ιδιαίτερα την περίπτωση ένός καθηγητή που είδε ξαφνικά ένα όραμα και νομίζω πως ήταν τρελός.
Ήρθε να με δει κυριολεκτικά πανικόβλητος . Εγώ , τότε , πήρα από κάποιο ράφι ένα βιβλίο τετρακόσων χρόνων και του έδειξα μια παλιά χαλκογραφία που απεικόνιζε ακριβώς την εικόνα που είδε στο όραμα του.
Έχετε άδικο να νομίζετε πως είστε τρελός του ειπα .
Το όραμα σας είναι γνωστό εδώ και τετρακόσα χρόνια. Μόλις το άκουσε σωριάστηκε στην καρέκλα εξουθενωμένος , αρχίζοντας να νιώθει όμως και πάλι φυσιολογικά.
Η πιο ενδιαφέρουσα περίπτωση όμως που αναφέρει είναι αυτή ενός μικρού κοριτσιού. Ένας συνάδελφος του Γιούνγκ , ψυχίατρος , του έφερε ένα μικρό σημειωματάριο που του χάρισε η κόρη του σαν Χριστουγενιατικό δώρο. Σίγουρα όμως ήταν ένα αρκετά αλλόκοτο δώρο , απο αυτά που δεν θα ευχόταν ένας γονιός να πάρει ποτέ του.
Στο σημειωματάριο αυτό υπήρχε μια οκόκληρη σειρά απο όνειρα που είχε δει το μικρό κοριτσάκι το τελευταίο χρόνο...
Να λοιπόν μερικά απο τα κύρια θέματα που περιλαμβάνονταν σ εκείνα τα όνειρα :
1. << Το μοχθηρό κτήνος >> ένα τέρας με μορφή φιδιού και με πολλά κέρατα σκοτώνει και καταβροχθίζει όλα τα άλλα ζωα. Ο Θεός όμως παρουσιάζεται από τέσσερις γωνίες ( στη πραγματικότητα πρόκειται για τέσσερις θεους) και επαναφέρει στη ζωή τα νεκρά ζώα
2. Μία άνοδος στους ουρανούς, όπου γιορτάζεται κάτι με ειδωλολατρικούς χορούς. Και μία κάθοδος στον άδη , όπου άγγελοι επιτελούν αγαθές πράξεις. ( Ένα θέμα καθαρά μη χριστιανικό και ανατρεπτικό όσον αφορά τις καθιερωμένες αξίες. Ειδωλολατρικοί χοροί στο παράδεισο και αγαθές πράξεις από την άλλη που επιτελούνται απο αγγέλους στον Αδη. Που βρήκε το κοριτσάκι μια τόσο επαναστατική Νιτσεική ιδέα ; )
3. Ένα κοπάδι από μικρά ζώα τρομοκρατεί το κοριτσάκι , επειδή τα ζώα αποκτούν τερατώδεις διαστάσεις κι ένα από αυτά την καταπίνει.
4. Ένα μικρό ποντίκι γεμίζει με σκουλήκια , με φίδια , με ψάρια κι έπειτα μεταβάλλεται σε άνθρωπο. Το όνειρο αυτό απεικονίζει τους τέσσερις σταθμούς της καταγωγής του ανθρώπου.
5. Μια σταγόνα νερού παρουσιάζεται όπως στο μικροσκόπιο. Το κοριτσάκι βλέπει τη σταγόνα γεμάτη με κλαδιά δέντρων..
6. Ένα μικρό παιδί , γεμάτο κακία, κρατά στα χέρια του μία φούχτα χώμα που το πετά σ όποιον περνά. Έτσι κάθε περαστικός γεμίζει κακία.
7. Μια μεθυσμένη γυναίκα πέφτει στο νέρο και ξαναβγαίνει ξεμέθυστη και εξαγνισμενη..
8. Η σκηνή στην Αμερική. Άνθρωποι πέφτουν σε μία μυρμηγκοφωλιά , οπού τους επιτίθενται τα μυρμηκιά . Το κοριτσάκι πανικόβλητο πέφτει μέσα σε ένα ποτάμι.
9. Μια έρημος στη σελήνη . Το παιδί βουλιάζει τόσο βαθιά ώστε φτάνει στη κόλαση!
10. Το κοριτσάκι βλέπει μία φωτεινή σφαίρα : την αγγίζει. Βγαίνουν ατμοί . Ένας άνθρωπος ξεπετάγεται και το σκοτώνει.
11. Το κοριτσάκι ονειρεύεται πως είναι σοβαρά άρρωστο . Ξαφνικά βγαίνουν πουλιά από το δέρμα του και το σκεπάζουν τελείως.
12. Σμήνη απο μύγες σκιάζουν τον ήλιο, τη σελήνη και όλα τα άστρα εκτός από ένα. Αυτό το άστρο πέφτει πάνω στο παιδί.
Ο πατέρας προσπάθησε να εξηγήσει τα όνειρα αλλά μάταια. Δεν περιείχαν κανένα προσωπικό συνειρμό. Εννοείται ότι η πιθανότητα να ήταν προϊόν επεξεργασίας εκείνα τα όνειρα θα μπορούσε να αποκλειστεί μόνον από κάποιον που θα ήξερε αρκετά καλά το παιδί για να ναι απόλυτα σίγουρος για την ειλικρίνεια του.
Σύμφωνα με τον Γιουνγκ ακόμα κι έτσι να ήταν , πάλι θα προκαλέσουν την αμέριστη προσοχή του.
Όπως σημειώνει ο ίδιος , εννέα από τα δώδεκα όνειρα περιέχουν το θέμα τη καταστροφής και της αποκατάστασης. Κανένα όμως δεν παρουσιάζει ίχνη χριστιανικής αγωγής και επίδρασης. Αντίθετα πολύ στενότερη σχέση έχουν με τους πρωτόγονους μύθους.
Το κοριτσάκι λοιπόν , την ίδια στιγμή , βρισκότανε σε μία ενδιάμεση κατάσταση ζωής και θανάτου. Πλησίαζε να μπεί στην εφηβεία και ταυτόχρονα , πλησίαζε στο τέλος της ζωής της. Τίποτα σχεδόν στο συμβολισμό των ονείρων της δε φανερώνει το ξεκίνημα μιας φυσιολογικής εφηβικής ζωής , αλλά υπάρχουν , αντίθετα, πολλές νύξεις γύρω από τη φθορά δηλαδή το θάνατο και την αποκατάσταση δηλαδή την ανάσταση.
Λέει ο Γιούνγκ : Τα όνειρα τούτα μας αποκαλύπτουν μια καινούργια και αρκτά τρομακτική πλευρά της ζωής και του θανάτου. Εικόνες αυτού του είδους θα περίμενε κανείς να βρει σ ένα ηλικιωμένο άτομο που κοιτάζει προς τα πίσω και όχι σε ένα μικρό παιδί που φυσιολογικά κοιτάζει προς τα μπρός. Η πείρα μας διδάσκει ότι το ανύποπτο πλησίασμα του θανάτου ρίχνει μια προκαταβολική σκιά στη ζωή και στα όνειρα του θύματος.
Το κοριτσάκι θα πέθαινε ένα χρόνο ύστερα από εκείνα τα Χριστούγεννα από λοιμώδη νόσο...
Οι αρχετυπικές εικόνες του ανθρώπου είναι και αυτές δημιουργήματα του ενστίκτου , όπως η αποδημία των αγριόχηνων σε σχηματισμό ή η ικανότητα των μυρμηγκιών να οργανώνονται σε κοινωνίες ή ο χορός των μελισσών που με τις κινήσεις της ουράς τους επικοινωνούν με την κυψέλη
Όπως δείχνει το παράδειγμα αυτό , τα όνειρα μπορεί να έχουν χαρακτήρα προβλεπτικό , κι ο κάθε άνθρωπος που γυρεύει να τα ερμηνεύσει , πρέπει να τους δίνει ιδιαίτερη προσοχή , όταν μάλιστα το όνειρο που έχει σαφώς ένα νόημα , δεν παρέχει συμφραζόμενο ικανό για εξήγηση.
Η δημιουργία αρχετύπων από μέρους των παιδιών έχει ιδιαίτερη σημασία , επειδή πολλές φορές μπορούμε να είμαστε βέβαιοι πως το παιδί δεν είχε άμεση πρόσβαση στην εν λόγω παράδοση...
Όσο μπορούμε όμως να κρίνουμε από τα όνειρα , οι λειτουργίες του ασυνείδητου σ αυτή τη περίπτωση είναι ενστικτώδεις. Τούτη η διάκριση είναι σημαντική. Η λογική ανάλυση είναι προνόμιο της συνείδησης. Με τη λογική ανάλυση προβαίνουμε σε μία επιλογή , σύμφωνη με τη λογική μας και τις γνώσεις μας. Το ασυνείδητο αντίθετα , φαίνεται να κατευθύνεται κυρίως από τις τάσεις των ενστίκτων που αντιπροσωπεύονται από αντίστοιχες μορφές σκέψεις- δηλαδή από αρχέτυπα.
Ο γιατρός που του ζητούν να περιγράψει την εξέλιξη μιας ασθένειας θα χρησιμοποιήσει λογικές έννοιες όπως μόλυνση ή πυρετός. Το όνειρο είναι πιο ποιητικό . Παρομοιάζει το άρρωστο σώμα του ανθρώπου με το σπίτι του και τον πυρετό με τη φωτιά που τον αφανίζει.
Ακόμη ένα περιστατικό
Ένας συνεργάτης του Γιούνγκ έπασχε από γαγγραινώδη πυρετό.
Ένας πρώην ασθενής του , που αγνοούσε ολότελα τη φύση της ασθένειας του γιατρού του, ονειρεύτηκε πως ο γιατρός θα πέθαινε σε μεγάλη φωτιά. Ήταν ακριβώς τη στιγμή που ο γιατρός έμπαινε στο νοσοκομείο. Τρεις βδομάδες αργότερα , ο γιατρός πέθανε.
Ένα τέτοιο όνειρο μοιάζει συχνά να αναδύεται από το μηδέν κι αναρωτιόμαστε ποια μπορεί να ήταν η αιτία του. Αν γνωρίζαμε φυσικά το απώτερο γεγονός , μήνυμα του οποίου αποτελεί η αιτία του θα φαινόταν καθαρά. Γιατί , η συνείδηση μας είναι αυτή που βρίσκεται ακόμα σε άγνοια.
Το ασυνείδητο μοιάζει κιόλας ενημερωμένο κι εχει φτάσει σε συμπεράσματα τα οποία εκφράζει μεσα απο το όνειρο.
Πραγματικά το ασυνείδητο φαινεται πως είναι ικανό να παρατηρεί τα γεγονότα και να εξάγει συμπεράσματα όπως ακριβώς και η συνείδηση. Μπορεί μάλιστα να μεταχειρίζεται ορισμένα γεγονότα και να προλαβαίνει τα πιθανά τους αποτελέσματα ακριβώς επειδή δεν τα έχουμε συνειδητοποιήσει.
Τη στιγμή του ονείρου , γεγονότα μπορούν να ανήκουν ακόμη στο μελλοντικό χώρο. Άλλα όπως ακριβώς κάνει το συνειδητό μέρος του εγκεφάλου έτσι και το ασυνείδητο μπορεί να αναφέρεται στο μέλλον και στις επικρατέστερες κατ αυτό εκδοχές του.
Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει η συμβολική απεικόνιση του ασυνείδητου. Ο γιατρός που του ζητούν να περιγράψει τις εξελίξεις μιας ασθένειας θα χρησιμοποιήσει λογικές έννοιες όπως μόλυνση ή πυρετός. Το όνειρο είναι πιο ποιητικό. Παρομοιάζει το άρρωστο σώμα του ανθρώπου με το σπίτι του και τον πυρετό με φωτιά που τον αφανίζει. Υπάρχει το γνωστό αρχαίο όνειρο του Αρτεμίδωρου από τη Δάλδη , το δεύτερο αιώνα μ.Χ. Κάποιος ονειρεύτηκε το πατέρα του να χάνεται στις φλόγες ενός καιόμενου σπιτιού. Ύστερα απο λίγο καιρό , ο ίδιος πέθανε από φλεγμονή , φλόγωση ή δυνατό πυρετό ...
Στην αρχαία Ελλάδα , οι ασθενείς ζητούσαν απ τον Ασκληπιό , θεό της ιατρικής , να τους στείλει ένα όνειρο για να τους υποδείξει θεραπεία. Εδώ βλέπουμε ανάγλυφο που αναπαριστά αυτή την ονειρική θεραπευτική: Ένα φίδι , σύμβολο του θεού δαγκώνει τον άρρωστο στον ώμο και ο θεός , αριστερά , τον θεραπεύει.
Σχετικά άρθρα
O συμβολισμός του θανάτου και της αναγέννησης εκδηλώνεται στα όνειρα του τέλους της ζωής , όταν το πλησίασμα του θανάτου ρίχνει τη σκιά του στο πάρον. Ένας απο τους τελευταίους πίνακες του Γκόγια σηματοδοτεί κάτι παρόμοιο.
Το παράξενο πλάσμα σε ανάσκελη στάση , προφανώς σκύλος μπορει να θεωρηθεί σαν προειδοποιίηση απο το ασυνείδητο του για τον επικείμενο θάνατο του. Σε πολλές μυθολογίες , οι σκύλοι οδηγούν τους ανθρώπους στη χώρα των νεκρών
Μοιραστείτε το άρθρο !